Siyasi kıymetler üzerine gidilen her yolun mübah olduğunu savunan Makyavelizm, bugün hayatımızda en az bir kez de olsa tanıdığımız birinin özellikleriyle karşımıza çıkmıştır. Çağdaş siyaset biliminin öncüsü İtalyan düşünür Niccolò Machiavelli’nin başlattığı bu fikir akımı, siyasi teşebbüsler için gerçekleştirilen hareketlerin ahlaki ve hukuksal olmadığını savunuyor.
İnsanların genel olarak “güvenilmez” olduğunu argüman ettiği bu akım, bilhassa siyasette siyasi bireylerin kelamlarını tutmayarak halkı kandırdığını, bu esnada siyasi bir manipülasyonla da iktidara geldiklerini söyler.
Hepimizin hayli aşina olduğu makyavelist kişiler, siyaset ve ahlakı birbirinden başka tutuyor. Daha çok şahsa yarar sağladığı sürece her yolun mübah olduğunu söyleyen Makyavelizm, bugün tüm siyasetçilerin başvurduğu bir usul; biz bilsek de bilmesek de.
Machiavelli, bir hükümdarın iktidarda kalmak istiyorsa kitlelere karşı hoşgörülü olmamasını tavsiye ediyor.
Evet, gerçek duydunuz. Günümüzde epey sık başvurulan bu metotta ayrıyeten hükümdarın, halka karşı kaba güç kullanmaktan çekinmemesini ve vakti geldiğinde politik manipülasyonlara başvurmaktan kaçınmamasını tavsiye ediyor.
Hükümdarın, iktidarının devamlılığını sağlaması için başvurduğu her yol mübah görünür.
Bu gayeye yönelik aslında her türlü aracı kullanması yasal gözüküyor. Bu noktada Machiavelli’nin siyaseti “devleti yozlaştırma sanatı” olarak görmesinin gerisinde yatan sihri şöyle açıklayabiliriz: siyaseti “gerçekçilik” ile ele alıyor ve buna uygun açıklamalar getiriyor.
Ona nazaran, siyasal talep ve arz tarafından siyasal aktörlerin hepsi de kendi menfaatlerinin peşinde koşarlar. Seçmenler için temel gaye “fayda maksimizasyonu” iken siyasal partiler içinse temel gaye “oy maksimizasyonu”dur.
Seçmenlerin bir ortaya gelerek seslerini daha fazla duyurma amacıyla oluşturdukları birlikler ise “rant maksimizasyonu” peşindedir. Siyasetçilerin vazifeye getirdikleri bürokratlar da “bütçe maksimizasyonu” için uğraştıklarında makamlarındaki pozisyonlarını koruma ederler.
Makyavelizm için temel maksat, iktidarı ele geçirerek ebediyen koruma etmektir.
Bu ideolojiye nazaran halka, devletin bekası için güçlü olması gerektiği ve bunun için de her türlü yol ve sistemin kullanılabileceği anlatılmaktadır. İktidarda kalmanın hükümdarın çıkarına değil de devletin bekası için gerekli olduğu halka anlatılırsa halk da nasılsa (!) buna inanmış olur.
Machiavelli’nin sözüyle bir hükümdar yalnız hayatını ve devletini müdafaayı düşünmelidir: bunu başarana kadar başvurduğu tüm yollar halk için de kabul görülür. Dünya, sıradan insanlardan ibaret olduğu için küçük azınlığın kelamı yalnızca büyük çoğunluk ne yanı tutacağını bilmediği vakit dinleniyor.
İktidarı kazanmak da “herestetik” sanatını kullanmaktan geçiyor.
Herestetik kavramını basitçe tanımlamamız gerekirse, bir siyasi başkanın ya da partinin her türlü politik manipülasyonlardan yararlanarak iktidarı kazanma stratejilerini yürürlüğe koymasıdır. Aslında bu stratejileri her siyasetçi yapıyor, yalnızca bunu biz fark etmiyoruz.
Bundan ötürü bu kavramı “savaş sanatı” olarak da adlandırsak yanlış olmaz. Yani, bir nevi siyasi çıkar savaşı.
Makyavelizm’i herestetik ile buluşturan her kişi artık usta bir siyasetçi olmuş demektir.
Bir iktidar hırsıyla yanıp tutuşan despot hayal edelim. Bu hırsı, onu her türlü politik manipülasyonlar uygulamaya sevk eder. Bunlar ortasında hepimizin yakından bildiği yalan, aldatmaca, millete övgü, oy ticareti, oy satın alma, kayırmacılık, gerrymandering olarak bildiğimiz seçim bölgesi taksimatı üzere formüller vardır.
Herestetikte, iktidarı kazanmak için despot kişinin milletle bütünleşerek onları “aziz millet” üzere övgü ile selamlaması vardır. Özellikle seçim periyotlarında yapılan konuşmalarda edebî sanatlar halka hitap etmekte epey kıymetlidir. Örneğin, konuşmalarında özlü kelamlar kullanma, şiir okuma, irticalen konuşma millet üzerinde çok ektili bir taktiktir.
Özellikle son günlerde bizim gündemimizden de düşmeyen negatif log-rolling, manipülasyon araçlarından bir başkasıdır.
Partiler arasında “oy ticareti” olarak tanımlanan log-rolling, siyasal aktörler ortasında karşılıklı menfaate dayalı ittifakı söz ediyor. Birbirinden epeyce başka niyet ve ideolojilere sahip olan türlü partiler, uğruna insanoğlunun yapmayacağı şey olmayan “menfaat” kelam konusu olduğunda birleşmeyi tercih ederler.
İktidar hırsı peşinde koşanlar, çeşitli partiler ile negatif oy ticareti yapabilir; birtakım kirli “ittifak”lara girişebilir ve hatta oy satın alma uğraşına bile girebilirler. Okurken bunların hiçbiri de sizi şaşırtmamış olsa gerek!
Gerrymandering, birçoğumuzun yakından bildiği bir manipülasyon tekniğidir.
Bu stratej, seçim bölgesi sonlarının muhakkak bir partinin yararına olacak biçimde çizilmesinin sağlanmasıdır aslında. Bu noktada iktidar parti, seçimler öncesinde kelam konusu bölgelere harcama ve vaatlerini artırarak seçmenin oyunu maksimize etmeye çalışır.
“Stratejik oylama” olarak isimlendirilen bir öteki usul, iktidar partinin lehine oy kullanılmasına teşvik ediyor. Bu oylama, bilhassa kararsız seçmenlerin iradelerinin yönlendirilmesinde son derece tesirli olabilecek bir manüpülasyondur. Tahminen 14 Mayıs seçimlerinde Türkiye’nin milyonlarca kararsız seçmeni, yüzdelik sayıları etkileyecek formda bir seçim yaptı. Bu noktada kararsız seçmenler başta olmak üzere tüm seçmenlere, “oylarınız boşa gitmesin, o partinin seçilme talihi yok”, “oylarımız bölünmesin”, “kararımızdan dönmeyelim” üzere iletiler ağır biçimde seçmene sunularak iktidar partisine oy verilmesi gözetilir.
“Gündem kontrolü” tekniği de bu tıp bir manüpülasyon maksadıyla kullanılabilir.
Ülkece baş etmeye çalıştığımız enflasyon, iktisat, sarsıntı, yoksulluk üzere çeşitli sorunların olduğu devirde gündemi bir müddetliğine unutturmak için partilerin yapay gündemler yaratıp seçmenleri yönlendirmeye çalışmasıdır bu aslında.
Makyavelist başkan, bunların dışında buyruğundaki polis ve askerin sıkıntı kullanma yetkisini berbata kullanması, yasa dışı hata örgütleri ile iş birliği yapması, ülke içinde planlanmış bir kaos yaratması, siyasi suikastlara başvurması, keyfî tutuklamalar yapması, muhalif sesleri susturması üzere hukuk dışı uygulamaları da gerçekleştirmekten kendini alıkoymaz.
Machiavelli’nin dediği üzere, beşerler öylesine saflar ve anlık gereksinimlere öylesine çabuk boyun eğerler ki, aldatmayı alışkanlık haline getirmiş biri, aldatacağı birilerini her daim bulur. Sanırım bunların ardından artık hepimizin de bir ders çıkarma vakti geldi. Siyasetçilerin uyguladıkları “her vakit ve her şeyde uygun insan örneği olmak istersen, yitip gidersin” mantığı, bugün aslında bir milletin yitip gitmesine neden oluyor.
