Hubris sendromu, bir başka ismiyle kibir sendromu, “tanrısal ego” olarak da bilinir. Bilhassa; cumhurbaşkanlarında, başbakanlarda, başka siyasi başkanlarda, CEO’larda, yöneticilerde, yargıçlarda hubris sendromunun görülme mümkünlüğü yüksektir zira güç pozisyonunda yer alırlar.
Hubris sendromu; güçlü bir pozisyonda olan birinin, kendisi ve yetenekleri hakkında büyütülmüş ve süslenmiş bir görüş geliştirmesidir. Bu bağlamda kibir, abartılı gurur ve öz itimadın ortaya çıkmasına şaşırmamak gerek.
Hatta, bu sendroma sahip şahıslar kendi yanılgılarını ve eksiklerini asla göremezler, hiç yanlış yapamayacaklarına inanırlar ve gerçeklikten bağları kopabilir. Okudukça aklınızda birtakım ünlülerin ve çeşitli siyasetçilerin canlanması mümkün olan bu sendroma daha yakından bakalım.
Kişi şayet, ruhsal teşhis kitabında yer alan aşağıdaki belirtilerden en az 3 adedini deneyimliyorsa, Hubris sendromuna sahip demektir:
- Kendi dünyalarını güç uygulamak ve zafer kazanmak için bir arena olarak görürler.
- Kişisel imajını geliştirmesi olası görünen hareketlerde bulunurlar.
- Görüntüleri ve sözleriyle ilgili orantısız bir korku içindedirler.
- Mevcut faaliyetleri hakkında konuşurken adeta bir mesih üzere davranırlar.
- Kendi bakış açısını ve çıkarlarını uluslarıyla bir fiyatlar.
- Kraliyet asilzadesine özgü “biz” adılını kullanmaya eğilimlidirler.
- Kendi yargılarınaaşırı güvenirler ve diğerlerininkini hor görürler.
- Meslektaşlarına yahut kamuoyuna değil, yalnızca yaradana hesap verebileceklerini düşünürler.
- Bu üst irade tarafından yargılandıklarında kesinlikle haklı olacaklarını düşünürler.
- Gerçeklikle bağları kopmuştur.
- Huzursuz, umursamaz ve vesveseli aksiyonlar sergilerler.
- Uygulamalarını ahlak ve dürüstlük hakkında geniş tasavvurlara dayandırırlar.
- İşlerin aksi gidebileceğinden mahrum bir çok özgüven sonucu uygunsuz siyasetler oluştururlar.
Demokratik ülkelerdeki başkanlarda, seçim zaferlerinin tekrarlanması Hubris sendromuna yakalanma mümkünlüğünü arttırıyor.
Kibir barındıran özellikler, bir güç pozisyonuna ulaşarak tetiklenir gücü elinde tutarak daha fazla güç biriktirdikçe kötüleşir. Hubris sendromuna sahip şahıslarda; krizler, savaşlar ve ekonomik çöküşler, sendromun artmasına neden olur.
Gücü elinde tutmak; sadece kendilerine ait algıyı değil, takımla ilgili algıyı da bozabilir.
Deloitte ve Workplace Intelligence tarafından yapılan bir ankette, yöneticilerin %88’i, COVID-19 salgını sırasında eksiksiz kararlar aldıklarını düşündüklerini söylemişlerdi. Çalışanların ise yalnızca %53’ü birebir fikirdeydi. Bu mevzuda yapılan araştırmalar arttıkça; yöneticilerin her konuda, astlarından daha yüksek puan verdiği ortaya çıktı.
Bu tutarsızlık, bir güç pozisyonuna ulaşmanın sırf kendilerine ilişkin algılarını değil,ekiplerinin ve tüm organizasyonlarının hakkındaki algılarını da bozabileceğini gösteriyor.
Hubris sendromu ve narsisizmi karıştırmamak gerek.
Aşırı itimat, kendini beğenmişlik, kibir, üstünlük… Her şey kulağa diğer bir terimi çağrıştırıyor: narsisizm. Narsistik kişilik bozukluğu, isminden da anlaşılacağı üzere, bir kişilik bozukluğudur. Tipik olarak geç çocukluk yahut erken ergenlik periyodunda ortaya çıkan teşhis edilebilir bir akıl sıhhati durumudur.
Kibir sendromu; sizin özel kişiliğinizin bir sonucu değil, etrafınızın bir sonucudur. Sadece, birisi güce ulaştığında ortaya çıkar ve çoklukla, artık güç kalmadığında azalır. Hubris sendromu, “kişilik bozukluğu değil, kişi kadar pozisyon hastalığı” olarak görülmelidir.
1984 kitabında, kibir sendromuyla ilişkilendirebileceğimiz birçok tabir yer alıyor.
George Orwell, 1984 isimli kitabında şöyle yazmıştı: “Her vakit gücün sarhoşluğu olacak, sürekli artan ve daima daha kurnazca büyüyen.“
1984, distopik bir kurgu romanı olsa da, George Orwell, kibir sendromunun gerçekliğini, CEO’lardan, yöneticilerden, başkanlardan ve siyasetçilerden örnekler vererek liderleri etkileyen bir sorun olarak anlatıyor.
Kibir sendromuna yakalanmış kimi ünlü isimleri aşağıdaki üzere sıralayabiliriz:
Tarafsızlık nedeniyle günümüzdeki siyasetçilerden örnekler vermek pek mümkün değil lakin geçmiş periyotlara baktığımızda; Napolyon, Hitler, George W. Bush, Tony Blair ve Margaret Teacher; Hubris sendromuna yakalanan siyasetçiler ortasında sayılabilir.
Bunlara ek olarak, Frankenstein romanındaki bilim insanı Victor Frankenstein da bir kibir sendromu örneği. Üstelik, Elon Musk’ın psikolojik durumunu incelediğimiz aşağıdaki içeriğimizde bu sendroma da yer vermiştik:
